М-р ИВАНА ДУЕВА ЈАНКУЛОВА, ДИПЛ.ЛОГОПЕД-ДЕФЕКТОЛОГ, МАГИСТЕР ПО ПСИХОЛОШКИ НАУКИ:

„НАСИЛСТВОТО ВО ПАРТНЕРСКИТЕ ВРСКИ – ДИНАМИКАТА НА НАСИЛСТВО ВО ВРСКАТА ПРЕТСТАВУВА КОНТИНУИРАНО ТРАУМАТСКО ИСКУСТВО“

 

Се поставува едно прашање при дефинирањето на насилството во партнерските врски, а тоа е: „Дали дефиницијата за насилство да се ограничат само на насилни однесувања извршени со намера или со согледана намера да предизвикаат телесна повреда на друго лице? “.

 

Насилството е дефинирано како „намерна употреба на физичка сила и моќ преку закана или дејствување против себе, друго лице, група луѓе или цела заедница, што може да резултира со или да резултира со повреда, смрт ,психолошки последици, неразвиеност или лишување.

 

Ако се чувствувате повредено, фрустрирано, збунето, погрешно разбрано, вознемирено или помалку вредно во односот со партнерот, постои голема шанса да се работи за емоционална злоупотреба.

Манипулација, контрола, уцена. Во партнерските односи, емоционалната злоупотреба е најчеста. Опасно е затоа што често не сме ни свесни за тоа, уште поопасно е што многумина од нас го гледаат како неизбежен дел од врската или бракот.

 

КАКВИ ВИДОВИ НАСИЛСТВА ПОСТОЈАТ?

 

Физичко насилство

 

Физичкото насилство претставува она што најголемиот дел од луѓето подразбираат под насилство. Кај физичкото насилство имаме директна физичка конфронтација со член на семејство до страна на друг член на семејство, а според тоа жртвата на насилството се здобива со полесни или потешки телесни повреди кои се нанесени токму од оној кој го извршил насилството.

Меѓу другото, овој вид на насилство е дефиниран и со Законот за превенција, спречување и заштита од семејно насилство каде физичкото насилство како вид на семејно насилство се смета дека е еден од најзастапените видови на насилство кое што се случува во рамките на семејството. Физичкото насилство се нарекува и уште телесно насилство, и истото се исполнува преку различни дејствија на физичка сила, преку кои доаѓа до нарушување на здравјето на жртвата на семејното насилство.

 

Психолошко насилство

 

Психолошкото насилство е оној вид на семејно насилство кои често пати неправедно се смета за помал облик на насилство или не се смета за насилство воопшто. Неколку однесувања се сметаат како типични за овој вид на семејно психичко насилство: контролата на жртвата на семејно насилство, целосна изолација на жртвата, постојана љубомора, постојано омаловажување и понижување на жртвата во затворен или отворен круг на луѓе, постојано заплашување, сериозни закани за повредување на жртвата или повредување на неа блиски лица.

Иако може да прерасне и во физичко насилство со што жртвата ќе сноси уште поголема штета, психолошкото насилство и како такво само по себе е штетно за жртвата. Пример, жените кои се жртви на семејно насилство од страна на нивните мажи или други членови на семејството често пати се чувствуваат преплашено, добиваат психолошки проблеми, емотивно се исцрпени и не гледаат излез од проблемите со кои се соочуваат во рамките на тоа семејство. Истовремено дел од нив поради непријатно чувство и не сакање да дојде до ескалација на ситуација не го пријавуваат овој вид на насилство кои и сам по себе поради неговите карактеристики тешко се докажува пред надлежните институции.

 

Сексуално насилство

 

Овој вид на насилство се определува како секој контакт од сексуална природа на релација сторител на сексуално насилство и жртва на сексуално насилство. Под поимот на нтакт се подведуваат разни дејствија на извршување на овој вид на сексуално семејно насилство како што се, допирањето на жртвата од страна на сексуалниот насилник, несакани сексуални дејствија врз жртвата, активности за подведување на жртвите на проституција, полови односи кои се изведуваат пред поширока јавност или полови односи кои се изведуваат пред дете. Според тоа, овој вид на насилство се смета за посебно тежок бидејќи жртвите на насилството свесно мора да ги трпат различните видови на тортури кои оставаат длабоки психолошки растројства, а на жртвите им треба многу време за да ги пребродат и делумно заборават сите такви лоши искуства.

 

Економско насилство

 

Економското насилство подразбира правење или обид жртвата да се направи финансиски зависна, на пример: одржување на целосна контрола над финансиските ресурси, вклучувајќи го приходот што го заработува жртвата или средствата добиени преку социјална помош, задржување на пари и/ или пристап до пари, сторителот ѝ забранува на жрвата да посетува училиште, да се вработи, ја малтретира на работа, бара од жртвата да се оправда за сите потрошени пари, итн. Финансиската злоупотреба е една форма на контрола што ја користат сторителите на семејно насилство со цел да стекнат моќ над партнерот. Финансиската злоупотреба може да има различни форми, но сите се во насока на ограничување и контролирање на тековните и идните активности на партнерот и слободата на избор. На пример, сторителот може да стори едно или повеќе од следново: се меша во нејзиното вработување, образование или обука: на пример, ја спречува жртвата да работи или да се образува; или, напротив, инсистира таа да работи, но, ги присвојува нејзините приходи; врши контрола на пристапот до сите финансии во домаќинството (вклучувајќи ги и нејзините приходи/ бенефиции): на пример, врши контрола на банкарските сметки, кредитните картички, бенефициите, итн., не давајќи ѝ пари, и/ или ѝ ги одзема нејзините сопствени пари/ средства (вклучувајќи ги и парите за секојдневните трошоци во домаќинството, нејзините заштеди или други лични пари); инсистира жртвата да дава сметки за секој потрошен денар; краде од неа и ги искористи парите за себе, или ги префрла заедничките средства на сопствено име; одбива да придонесува за заедничките трошоци во домаќинството, вклучувајќи ги редовните плаќања на сметките и покрај тоа што презел одговорност за нив, или прави долгови во име на жрвата или на заедничко име – понекогаш без нејзино знаење (на пример, сметки за комуналии за кои жртвата мисли дека ги има платено); инсистира жртвата да подигне кредити во нејзино име, или ја принудува да подигне кредити иако таа смета дека истите не можат да ги отплатат; ја тера жртвата да преземе активности кои се нечесни, нелегални или против нејзиното чувство за исправно и погрешно, на пример, да бара бенефиции иако не и припаѓа, да прави измами со електрична енергија, да се занимава со проституција, кражби по продавници, итн.

 

ФАКТОРИ ЗА ПОЈАВА НА НАСИЛСТВО

 

Некои од најконзистентните фактори поврзани со машката зголемена

веројатноста за извршување насилство врз партнерот/партнерите се:

– млада возраст;

– низок степен на образование;

– сведок или доживување насилство како дете;

– штетна употреба на алкохол и дрога;

-нарушувања на личноста;

– прифаќање насилство (на пр. чувство дека е прифатливо мажот да ја тепа својата партнерка); и

– мината историја на злоупотреба на партнери.

Факторите кои постојано се поврзуваат со зголемената веројатност на жената да доживее насилство од нејзиниот партнер (и) низ различни поставки вклучуваат:

– низок степен на образование;

– изложеност на насилство меѓу родителите;

– сексуална злоупотреба во детството;

– прифаќање насилство; и

– изложеност на други форми на претходна злоупотреба.

Фактори поврзани со ризикот и од виктимизација на жените иизвршување од мажи вклучуваат:

– конфликт или незадоволство во врската;

– машка доминација во семејството;

– економски стрес;

– маж со повеќе партнери; и

– диспаритет во образовните достигнувања, т.е. каде жената има повисоко ниво на образование од нејзиниот машки партнер.

Фактори на заедницата и на општеството – Следниве фактори се пронајдени низ студиите:

– родово-нееднакви општествени норми (особено оние што ги поврзуваат поимите за машкост со доминација и агресија);

– сиромаштија;

– низок социјален и економски статус на жените;

– слаби законски санкции за насилство во рамките на бракот;

– недостаток на граѓански права на жените, вклучително и рестриктивни или неправедни закони за развод и брак;

– слаби санкции на заедницата против насилство;

– широко општествено прифаќање на насилството како начин за решавање на конфликтот; и

– вооружени конфликти и високи нивоа на општо насилство во општеството.

Во многу опкружувања, широко прифатените верувања за родовите улоги и насилството го продолжуваат насилството од партнерот.

 

КОИ СЕ ПОСЛЕДИЦИТЕ ОД ЗЛОУПОТРЕБАТА ВО ПАРТНЕРСКИТЕ ВРСКИ?

 

Како последица на овие однесувања, партнерот на жртвата може да има зголемена анксиозност или страв и да се труди да му угоди на својот партнер. Поради овие причини, се избегнува социјализацијата, особено со лица од спротивниот пол, понекогаш и со членови на семејството. Исто така е присутно и оправдување на однесувањето на партнерот, наоѓање изговори за посесивно однесување, барање дозвола. Пристапот до одлучување и финансиско управување е ограничен или непостоечки. Практично, изгледа како партнерот во положба на жртва да не располагасо своите пари, бара пари од партнерот и оправдува се што е потрошено. Забележливи се последиците во личноста, однесувањето и физичкиот изглед. Лицето во навредлива врска се чувствува депресивно, вознемирено, може дури и да има црни или самоубиствени мисли, да изрази омраза кон себе или огромен срам. Често се присутни промени во расположението, ненадејно плачење или лутина. Може да има страв од физички контакт и избегнување контакт со очи во комуникацијата. 

 

Грижата за сопствените ментални, емоционлни, физички и духовни потреби се намалува, може целосно да исчезне. Изгубени се интересите за хоби и активности, се зголемува ризикот од вклучување во штетна употреба на алкохол или други психоактивни супстанци, забележливи се промени во нарушувањата на спиењето и апетитот. Динамиката на навредлива врска претставува континуирано трауматично искуство. Ваквите врски можат трајно да ја нарушат самодовербата, но некои луѓе влегуваат во овој тип на врски со веќе ниска самодоверба. Причините за тоа може да потекнуваат од живеењето во дисфункционалното семејство, верувањето дека се инфериорни и дека се што сакаат, мислат, чувствуваат е помалку вредно од другите. Ова е нивниот скриен токсичен срам. Тие носат длабоко убедување дека навистина не заслужуваат да бидат сакани само поради тоа што се, туку дека треба да заработат, да заработат љубов. Така се формира основана несигурност и стравот од напуштање.